مرگ؛ تولدی دوباره

 

بر اساس آیات قرآن، مرگ، تولدی دوباره است. اگر بخواهیم  رفتن به آخرت را تمثیل کنیم همانند آمدن کودک به دنیا است؛ یعنی همان‌طوری که کودک در رحم مادر در نشئه‌ای از نشئات عالم زندگی می‌کند و پس از بلوغ در رحم به‌عنوان «اجل مسمی» می‌بایست به دنیا بیاید، همچنین هر انسانی پس از بلوغ در دنیا به «برزخ» می‌رود تا امکان رفتن به آخرت فراهم شود.

البته همان‌طوری که برخی از کودکان زودتر از رحم مادر خارج شده و به دنیا می‌آیند، برخی از انسان‌ها این‌گونه از دنیا به آخرت منتقل و با «اجل معلق» از دنیا خارج می‌شوند؛ چنانکه کودکان بالغ در رحم مادر، جزو کسانی هستند که به «اجل مسمی» از آنجا خارج می‌شوند.

انسان‌ها در «نشئات» گوناگون انشاء(آفرینش)  جدیدی دارند و با آنکه از جهاتی میان افراد و نیز نشئات تشابهاتی است، اما «تمایزاتی» هم وجود دارد، از همین رو خدا در قرآن، از «امثال» برای تغییرات در انسان در عوالم و نشئات گوناگون سخن به میان می‌آورد تا ضمن تبیین تشابه، به تمایز نیز توجه داده باشد: عَلَى أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثَالَکُمْ وَنُنْشِئَکُمْ فِی مَا لَا تَعْلَمُونَ؛ شما را به امثال خودتان تبدیل می‌کنیم و  شما را به‌صورت آنچه نمی‌دانید، انشاء می‌کنیم. (واقعه، آیه 61)

ممکن است سؤال شود که نشئاتی که ما از آن آگاه نیستیم، شدنی است یا نه؟ آیا برای خدا چنین امکانی هست که با توجه به هر «نشئه» از نشئات عالم «مثل» ما را بسازد که هم ما باشیم و هم ما نباشیم؟! خدا می‌فرماید که پیش از این چنین چیزی را خودتان تجربه کرده‌اید؛ یعنی قبل از آنکه به دنیا بیایید در نشئه دیگری این تجربه را داشته‌اید؛ پس امکان بلکه شرایط برای وقوع آن در آینده نیز فراهم آست.

خدا می‌فرماید: وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولَى فَلَوْلَا تَذَکَّرُونَ؛ و قطعا انشاء خودتان را در نخستین نشئه می‌دانید؛ پس چرا آن را یاد نمی‌آورید و بر آن استدلال نمی‌کنید؟ (واقعه، آیه 62)

این نشئه نخستینی که خدا از آن سخن می‌گوید و هر انسانی پیش از زندگی در دنیا آن را تجربه کرده است، همان نشئه رحم مادر است؛ زیرا خدا در جایی دیگر می‌فرماید: آنگاه نطفه را به‌صورت علقه و خون لخته شده درآوردیم؛ پس آن علقه را به‌صورت مضغه و گوشت جویده شده گردانیدیم؛ و آنگاه مضغه را استخوان‌هایى ساختیم، بعد استخوانها را با گوشتى پوشانیدیم؛ آنگاه آن را انشاء کرده و آفرینشى دیگر دادیم. آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است. (مومنون، آیه14)

پس آن نشئه نخستین که هر انسانی آن را تجربه کرده است، نشئه رحم پیش از تولد است. شکی نیست که زندگی در رحم با زندگی در دنیا بسیار متفاوت و در همان حال شبیه آن است؛ یعنی تشابهات و تمایزاتی دارد. پس اگر کودک در رحم«مثل» کودک در دنیا است، «انسان» نیز در برزخ و آخرت، «مثل» انسان در دنیا است.

از طرفی همان طوری که زایمان تولدی برای کودک است، مرگ هم زایمانی دیگر و تولدی دیگر است که انسان را به نشئه دیگر یعنی آخرت می‌برد. از همین رو پیامبر(ص) می‌فرماید: پیامبر گرامی(ص) می‌فرماید: ما خلقتم للفناء بل خلقتم للبقاء و انما تنتقلون من‌دار الی دار؛ شما برای فناء و نابودی خلق نشدید، بلکه برای بقا آفریده شدید و فقط از خانه‏ای به خانه‏ای دیگر منتقل می‌شوید.

‏(بحارالانوار، چاپ کمپانی، ج 14، ص 409؛ رساله الانسان بعدالدنیا، علامه طباطبائی ص2؛ معادشناسی، ج 1 ص79)
مجید درخشان