اشعار و متون ادبی
نظم و نثر ادبیاشعار و متون ادبی
نظم و نثر ادبی
سید ابراهیم مجاب
ضریح مُجاب در حرم امام حسین(ع)
مشخصات فردی
نام کاملابراهیم بن محمد بن موسی الکاظم(ع)
لقبتاج‌الدین • مُجاب
محل زندگیکوفه • کربلا
وفات، کربلا
مدفنحرم امام حسین(ع)
سید ابراهیم مُجاب فرزند محمد عابد و نوه امام موسی کاظم(ع) است. او به «ضَریر کوفی» نیز شهرت داشت. وی پس از مرگ متوکل از کوفه به کربلا هجرت کرد. او را اولین سید فاطمی نامیده‌اند که در کربلا ساکن شد.
درباره نامیدن سیدابراهیم به «مُجاب» گفته شده که وی به امام حسین(ع) سلام داد و از جانب قبر جوابی شنید. مرقد سید ابراهیم امروزه در حرم امام حسین(ع) واقع است.
بنا بر نقلی سید ابراهیم مجاب پس از شهادت امام رضا(ع) به همراه پدر و پسرعموهایش با احمد بن موسی در سال ۲۸۵ق در نیشابور حاضر شده و در آن‌جا نقل حدیث کرده است؛ به همین دلیل دو زیارتگاه در شهرهای بابلسر و شیراز به نام او وجود دارد.
زندگی‌نامه
تاریخ ولادت ابراهیم و دوران کودکی او مشخص نیست. برخی منابع، ابراهیم مجاب را فرزند امام موسی کاظم(ع) دانسته‌اند[۱] ولی بیشتر نسب‌شناسان این قول را قبول ندارند و او را نوه امام می‌شمرند.[۲] سید ابراهیم فرزند سید محمد عابد و سید محمد نیز فرزند امام موسی بن جعفر(ع) است. سید ابراهیم در سال ۲۴۷ق پس از مرگ متوکل از کوفه به کربلا آمد و در آن‌جا ساکن شد.[۳] بنابر نقل تاریخ‌نگاران، وی اولین سید فاطمی است که از کوفه به کربلا هجرت کرد، در حالی که بینایی خود را از دست داده بود. در این دوران، منتصر عباسی فرزند متوکل، امور خلافت را به دست گرفت. او به جهت اذیت و آزار علویان از جانب متوکل، اندوهگین بود و از این رو به آنان اجازه داد قبر امام حسین(ع) را زیارت کنند.[۴]
فرزندان
تعداد فرزندان ابراهیم مجاب را چهار نفر شمرده‌اند:
- احمد بن ابراهیم مجاب
- علی بن ابراهیم مجاب
- محمد بن ابراهیم مجاب
- موسی بن ابراهیم مجاب.[۵]
کنیه‌ها و القاب
کنیه وی ابومحمد و ملقب به تاج‌الدین و مجاب و مشهور به ضرّیر و مکفوف بود چون در آخر عمرش نابینا و زمین‌گیر شد.[۶]
علت شهرت به مُجاب
درباره علت نام‌گذاری سید ابراهیم به مُجاب گفته که وی در حرم حضرت سید الشّهداء داخل شد و عرض کرد: السّلام علیکَ یا اَبا. (سلام بر تو ای پدر) و در جواب، صدایی شنیده شد: و عَلَیْکَ السّلام یا وَلَدی. (و بر تو سلام ای فرزندم) و از این رو به «مُجاب» -یعنی کسی که او را پاسخ گفته‌اند- شهرت یافت.[۷]
سید محسن امین پس از نقل این داستان می‌گوید: «وَ اللّهُ اَعْلَمُ بِصِحَّةِ ذلِک»؛ خداوند داناتر به درستی این داستان است.[۸]
مدفن
آرامگاه ابراهیم مجاب در حرم امام حسین(ع) و دررواقی به نام خود او واقع است. قبل از توسعه حرم، مدفن سید ابراهیم در صحن حرم قرار داشت که به مقابر علویین مشهور بود و با افزوده‌شدن صحن به بنای حرم، مقبره او در رواق غربی قرار گرفت.[۹]
هجرت به ایران
نقل شده که ابراهیم مجاب در سال ۲۸۵ق در نیشابور حاضر شده و در آن‌جا نقل حدیث کرده است. بنابر این گزارش، ابراهیم پس از شهادت امام رضا(ع) به همراه پدر و پسرعموهایش با احمد بن موسی به ایران سفر کردند و پس از درگیری با حاکم شیراز از چشم نابینا شد و فرار کرد. عده‌ای معتقدند ابراهیم به طبرستان متواری شد و در آن منطقه وفات یافت و به «ابوجواب» شهرت پیدا کرد و برخی گفته‌اند در شیراز درگذشت و در همان‌جا دفن شد.[۱۰]
دو آرامگاه منسوب در ایران
با وجود آنکه به دفن ابراهیم مجاب در حائر حسینی تصریح شده، اما دو زیارتگاه دیگر منتسب به نام او در شهرهای بابلسر و شیراز وجود دارد.[۱۱]
پانویس
- حرزالدین، مراقدالمعارف، ج۱، ص۴۲.
- امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۲۲۴.
- فقیه بحرالعلوم، ابراهیم مجاب، ۱۳۹۳ش، ص۱۳.
- علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی، ۱۳۹۱ش، ص۲۸۱.
- فقیه بحرالعلوم، ابراهیم مجاب، ۱۳۹۳ش، ص۲۸-۳۳-۴۱-۴۷.
- فقیه بحرالعلوم، ابراهیم مجاب، ۱۳۹۳ش، ص۱۳.
- قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۵۶۶.
- امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۲۲۴.
- فقیه بحرالعلوم، ابراهیم مجاب، ۱۳۹۳ش، ص۱۱.
- فقیه بحرالعلوم، ابراهیم مجاب، ۱۳۹۳ش، ص۱۷-۱۸.
- فقیه بحرالعلوم، ابراهیم مجاب، ۱۳۹۳ش، ص۲۲-۲۷.
یادداشت
منابع
- علوی، سید احمد، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، قم، نشر معروف، ۱۳۹۱ش.
- حرزالدین، محمد، مراقد المعارف، قم.
- قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، ابراهیم مجاب مدفون در حائر حسینی، تهران، مشعر، ۱۳۹۳ش.
امام کاظم علیه‌السلام
نسب
امام صادق(ع) • حمیده
فرزندان
امام رضا(ع) • حضرت معصومه • شاهچراغ • حمزه • سید محمد عابد • اسحاق • عبدالله عوکلانی • حکیمه • ابراهیم • قاسم • حسین • زیدالنار • اسماعیل • هارون • فهرست فرزندان امام کاظم(ع)
القاب
باب الحوائج • عبد صالح • کاظم
کنیه‌ها
ابوالحسن
اصحاب
حسن بن محبوب • جمیل بن دراج • حماد بن عثمان • ابن ابی‌عمیر • علی بن یقطین • اصحاب امام کاظم
خلفای معاصر
منصور عباسی • هادی عباسی • مهدی عباسی • هارون عباسی
کتاب‌شناسی
مسند الامام الکاظم • باب الحوائج الامام موسی الکاظم • حیاة الامام موسی بن جعفر
