اشعار و متون ادبی
نظم و نثر ادبیاشعار و متون ادبی
نظم و نثر ادبی
آزادی قدس بسیار نزدیک است
در شهر صدای آتش و آوار است
برخیز، کدام خفته‌ای بیدار است
ای خواب‌دلانِ ساحلِ آرامش!
یک شهرِ شکسته آن‌ورِ دیوار است
این قافله قصدِ دودمانت دارند
نیرنگ برای آسمانت دارند
امشب شبِ جشن است و خدایانِ جهان
صد نقشه برای کودکانت دارند
این قوم به انجماد دادند تو را
سرمایۀ غم زیاد دادند تو را
آنان‌که چو بید از تو می‌لرزیدند
ای شمع! به دستِ باد دادند تو را
از خاکِ خودت محافظت کن، غزّه!
از این‌همه گل مراقبت کن، غزّه!
تا لحظۀ زیبای شکفتن در خون
با جان و تنت مقاومت کن، غزّه!
ای کاش دوباره عشق آغاز شود
تا بار دگر غزّه سرافراز شود
صدها غزل نگفته دارند، اگر
یک‌روز دهانِ سنگ‌ها باز شود
فرامرز عرب‌عامری
شهادت امام علی ( ع ) 4
در شب بهت چشم عرش خدا
پدری مهمان دختر بود
مثل هر شب دوباره نان و نمک
وقت افطار سهم حیدر بود
در گلویی که استخوان مانده
بغض دلتنگیش ترک برداشت
با تماشای اشک و آه پدر
چقدر اضطراب دختر داشت
اضطراب زمان کودکیش
متولد شد از دو چشم ترش
در نگاهش تجسم مادر
خیره مانده به رفتن پدرش
مرد بی فاطمه به روی لبش
آیه های وداع می خواند
آسمان را نگاه می کند و
درد او را کسی نمی داند
دلش از دست زندگی پر بود
سمت مسجد روانه شد بابا
عزم خود جزم کرد و راه افتاد
زیر لب گفت آه یا زهرا
مسعود اصلانی
شهادت امام علی ( ع ) 3
ای قرار ِ دلِ پریشانم
که ز دل آه می کشی گاهی
با من ِ دل پریش حرفی زن
گریه ام را اگر نمی خواهی
***
می توانی اگر پدر وا کن
لحظه ای چشم های بسته تان
نیمه جان ، جانِ من به لب آمد
با نگاهِ سر ِ شکسته تان
***
جان زینب به خاطر مادر
بار دیگر بایست بر سر پا
کوری چشم ابن ملجم ها
حال تو خوب می شود بابا
***
بعدِ مادر ندیده بودم که
موی خود ذره ای خضاب کنی
نکند قصد کردی از داغت
خانه را بر سرم خراب کنی
***
نذر کردم مُفَتِحُ الابواب
دری از روی لطف بگشاید
چه کنم هرچه می کنم آخر
سر ِ بشکسته هم نمی آید
***
شسته ام خونِ خشک گیسویت
یاد پهلوی مادر افتادم
با تماشای وضع ابرویت
***
چشم ِ من ردِّ خون سر را از
مسجد کوفه تا به اینجا دید
یادِ آن ردِّ خون که از خانه
تا در ِ مسجد مدینه چکید
شهادت امام علی ( ع ) 2
دیگر برایم دلخوشی معنا ندارد
وقتی تو را بابای من دنیا ندارد
رفتی یتیم بی قرار شهر کوفه
حس کرد تازه طفلکی بابا ندارد
رفتی برای زینب تو خستگی ماند
دیگر پرستارت به پیکر نا ندارد
خونت نوشته گوشه محراب مسجد
این کوه طور عاشقی موسی ندارد
دنیا پدر جان تا خود روز قیامت
مانند تو گریه کن زهرا ندارد
رفتی و از این شهر بردی مهربانی
کوفه برای ماندن ما جا ندارد
رفتی خیال دشمن تو گشت راحت
در سر به غیر از فکر عاشورا ندارد
فکری به حال روزگار دخترت کند
در روزهایی که حرم سقا ندارد
"محمد حسین رحیمیان"
۱۲ توصیه برای استفاده بهتر از لیالی قدر +جدول
مناسبت فرارسیدن لیالی قدر ماه مبارک رمضان برخی از توصیه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای استفاده‌ی هرچه بهتر و کامل‌تر از این فرصت گران‌بها را مرور می‌کند:
با آمادگی معنوی وارد شب قدر شوید
در ماه رمضان هم - در همه روزها و شبها - دلهایتان را هرچه میتوانید با ذکر الهی نورانیتر کنید، تا برای ورود در ساحت مقدّس لیلةالقدر آماده شوید، که: «لیلةالقدر خیر من الف شهر. تنزّل الملائکة والرّوح. فیها بإذن ربّهم من کل امر».
شبی که فرشتگان، زمین را به آسمان متّصل میکنند، دلها را نورباران و محیط زندگی را با نور فضل و لطف الهی منوّر میکنند.
شب سِلم و سلامت معنوی - سلامٌ هی حتّی مطلع الفجر - شب سلامت دل ها و جان ها، شب شفای بیماری های اخلاقی، بیماری های معنوی، بیماری های مادّی و بیماری های عمومی و اجتماعی که امروز متأسفانه دامان بسیاری از ملت های جهان، از جمله ملتهای مسلمان را گرفته است! سلامتی از همه اینها، در شب قدر ممکن و میسّر است؛ به شرطی که با آمادگی وارد شب قدر شوید. 5 آذر 1376
ساعات لیلةالقدر را مغتنم بشمارید
قدر لیلةالقدر را باید دانست، ساعات آن را باید مغتنم شمرد و کاری کرد که ان‌شاءاللَه قلم تقدیر الهی در شب های قدر برای کشور عزیز و آحاد ملت ما تقدیری آن‌چنان که شایسته مردم مؤمن و عزیز ماست، رقم بزند. 23 آبان 1382
از رذائل مادی خود را دور کنید
ما باید امیدوار باشیم، دعا کنیم و بکوشیم از این شب ها [لیالی قدر] برای عروج معنوی خود استفاده کنیم؛ چون نماز معراج و وسیله عروج مؤمن است.
دعا هم معراج مؤمن است، شب قدر هم معراج مؤمن است. کاری کنیم عروج کنیم و از مزبله مادی که بسیاری از انسان ها در سراسر دنیا اسیر و دچار آن هستند، هرچه می توانیم، خود را دور کنیم.
دلبستگی ها، بدخلقی ها - خلقیات غیرانسانی، ضدانسانی - روحیات تجاوزگرانه، افزون خواهانه و فساد و فحشا و ظلم، مزبله های روح انسانی است. این شب ها باید بتواند ما را هرچه بیشتر از اینها دور و جدا کند.15 آبان 1383
بهترین اعمال در این شب، دعاست
فرمود «لیلةالقدر خیر من الف شهر»؛ شبی که به عنوان لیلةالقدر شناخته شده است و مردد است بین چند شب در ماه رمضان، از هزار ماه برتر و بالاتر است. در ساعت‌های کیمیایی لیلةالقدر، بنده مؤمن باید حداکثر استفاده را بکند.
بهترین اعمال در این شب، دعاست... احیاء هم برای دعا و توسل و ذکر است. نماز هم - که در شبهای قدر یکی از مستحبات است - در واقع مظهر دعا و ذکر است. در روایت وارد شده است که دعا «مخّ العبادة»؛ مغز عبادت، یا به تعبیر رایج ماها، روح عبادت، دعاست.
دعا یعنی چه؟ یعنی با خدای متعال سخن گفتن؛ در واقع خدا را نزدیک خود احساس کردن و حرف دل را با او در میان گذاشتن.
دعا یا درخواست است، یا تمجید و تحمید است، یا اظهار محبت و ارادت است؛ همه‌ی اینها دعاست.
دعا یکی از مهمترین کارهای یک بنده مؤمن و یک انسان طالب صَلاح و نجات و نجاح است. دعا در تطهیر روح چنین نقشی دارد. 29 مهر 1384
به معانی دعاها توجه کنید
ادعیه‌ی رسیده‌ی از معصومین (علیهم‌السّلام) همه پرمغز، پرمضمون از لحاظ سوز و گداز عاشقانه و عارفانه است و غالباً در حد عالی، منت ها جزو بهترین ها یا شاید بهترین ها، این دعاهایی است که از امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) رسیده است.
همین دعای کمیل یا دعای صباح یا دعای مناجات شعبانیه، که من از امام (رضوان اللَّه علیه) یک وقتی پرسیدم که در بین این دعاها شما بیشتر به کدام علاقه دارید، ایشان گفتند دعای کمیل و مناجات شعبانیه. هر دو از امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) است.
این راز و نیاز و سوز و گداز امیرالمؤمنین و هم مناجات های آن بزرگوار، حقیقتاً گدازنده است برای کسی که توجه داشته باشد و من خواهش می کنم جوانان عزیز ما سعی کنند معانی این کلمات و این فقرات را در این دعاها مورد توجه قرار بدهند. الفاظ دعا، الفاظ فصیح و زیبایی است؛ لیکن معانی، معانی بلندی است. 29 شهریور 1387
با خدا حرف بزنید
من خواهش می کنم جوانان عزیز ما سعی کنند معانی این کلمات و این فقرات را در این دعاها مورد توجه قرار بدهند.
الفاظ دعا، الفاظ فصیح و زیبایی است؛ لیکن معانی، معانی بلندی است. در این شبها با خدا باید حرف زد، از خدا باید خواست. اگر معانی این دعاها را انسان بداند، بهترین کلمات و بهترین خواسته‌ها در همین دعاها و شبهای ماه رمضان و شب های احیاء و دعای ابی‌حمزه و دعاهای شب های قدر است.
اگر کسی معانی این دعاها را نمی داند، با زبان خودتان دعا کنید؛ خودتان با خدا حرف بزنید. بین ما و خدا حجابی وجود ندارد؛ خدای متعال به ما نزدیک است؛ حرف ما را می شنود.
بخواهیم با خدا حرف بزنیم؛ خواسته‌های خودمان را از خدای متعال بخواهیم. این انس با خدای متعال و ذکر خدای متعال و استغفار و دعا خیلی تأثیرات معجزآسایی بر روی دل انسان دارد؛ دل های مرده را زنده می کند. 29 شهریور 1387
از خدای متعال عذرخواهی کنید
شب قدر، فرصتی برای مغفرت و عذرخواهی است. از خدای متعال عذرخواهی کنید. حال که خدای متعال به من و شما میدان داده است که به سوی او برگردیم، طلب مغفرت کنیم و از او معذرت بخواهیم، این کار را بکنیم، والّا روزی خواهد آمد که خدای متعال به مجرمین بفرماید: «لایؤذن لهم فیعتذرون».
خدای نکرده در قیامت، به ما اجازه عذرخواهی نخواهند داد. به مجرمین اجازه نمی دهند که زبان به عذرخواهی باز کنند؛ آنجا جای عذرخواهی نیست.
اینجا که میدان هست، اینجا که اجازه هست، اینجا که عذرخواهی برای شما درجه می آفریند، گناهان را می شوید و شما را پاک و نورانی می کند، از خدای متعال عذرخواهی کنید.
اینجا که فرصت هست، خدا را متوجّه به خودتان و لطف خدا و نگاه محبّت الهی را متوجّه و شامل حال خودتان کنید. «فاذکرونی اذکرکم»؛ مرا به یاد آورید، تا من شما را به یاد آورم. 26 دی 1376
دلهایتان را با مقام والای امیر مؤمنان آشنا کنید
مناسبت شب قدر، یکی مناسبت دعا و تضرع و توجه به پروردگار است که ماه رمضان بخصوص شب های قدر، بهار توجه دل ها و ذکر و خشوع و تضرع است.
ثانیاً بهانه و مناسبتی است برای اینکه دلهایمان را با مقام والای امیر مؤمنان و سرور متقیان عالم قدری آشنا کنیم و درس بگیریم.
هر چه که در فضائل ماه رمضان و وظائف بندگان صالح در این ماه بر زبان جاری شود و بتوان گفت، امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) نمونه‌ی کامل آن و برجسته‌ترین الگو برای آن خصوصیت است. 29 شهریور 1387
به ولیّ‌عصر، ارواحنافداه، توجّه کنید
امشب را که شب قدر است، قدر بدانید. دعا، تضرّع، توبه و انابه و توجّه به پروردگار،جزو وظایف همه ماست.
مشکلات عمومی مسلمین، مشکلات کشور، مشکلات شخصی‌تان و مشکلات دوستان و برادرانتان را با خدای خودتان مطرح کنید. از خدای متعال توجّه بخواهید؛ از خدای متعال مغفرت بخواهید؛ از خدای متعال انابه و حال و توجّه بخواهید.
امشب را قدر بدانید. شب بسیار مهمی است؛ شب بسیار عزیزی است. به ولیّ عصر، ارواحنافداه، توجّه کنید؛ به در خانه خدا - مسجد - بروید و به برکت امام زمان از خدای متعال خواسته هایتان را بگیرید. 7 فروردین 1371
در آیات خلقت و سرنوشت انسان تأمّل کنید
از اوّل شب بیست وسوم، از هنگام غروب آفتاب، سلام الهی - «سلام هی حتّی مطلع الفجر» - شروع می شود، تا وقتی که اذان صبح آغاز می گردد.
این چند ساعتِ این وسط، سلامِ الهی و امن الهی و خیمه رحمت خداست که بر سراسر آفرینش زده شده است.
آن شب، شب عجیبی است؛ بهتر از هزار ماه، نَه برابر آن؛ «خیرٌ من ألف شهر». هزار ماه زندگی انسان، چقدر می تواند برکات به وجود آورد و جلب رحمت و خیر کند! این یک شب، بهتر از هزار ماه است. این، خیلی اهمیّت دارد.
این شب را قدر بدانید و آن را به دعا و توجّه و تفکّر و تأمّل در آیات خلقت و تأمّل در سرنوشت انسان و آنچه که خدای متعال از انسان خواسته است و بی‌اعتباری این زندگی مادّی و این که همه این چیزهایی که می بینید، مقدّمه آن عالمی است که لحظه جان دادن، دروازه آن عالم است، بگذرانید. 12 بهمن 1375
برای مسائل کشور و مسلمین دعا کنید
شبهای قدر را حقیقتاً قدر بدانید. قرآن صریحاً میفرماید: «خیر من الف شهر»؛ یک شب بهتر از هزار ماه است! این خیلی ارزش دارد.
شبی است که ملائکه نازل می شوند. شبی است که روح نازل می شود. شبی است که خدای متعال آن را به عنوان سلام دانسته است.
سلام، هم به معنی درود و تحیّت الهی بر انسانهاست، هم به معنای سلامتی، صلح و آرامش، صفا میان مردم، برای دل ها و جان ها و جسم ها و اجتماعات است.
از لحاظ معنوی، چنین شبی است! شب های قدر را قدر بدانید و برای مسائل کشور، مسائل خودتان، مسائل مسلمین و مسائل کشورهای اسلامی دعا کنید. 26 دی 1376
حاجات خود و مؤمنان را از خدا بخواهید
نگاه کنید به حاجات خودتان، حاجات مسلمانان، حاجات کشورتان، حاجات برادران مؤمنتان؛ به مریض ها، به مریض دارها، به جانبازان، به غم دیده‌ها، به دل های غمگین، به چشم های نگران، به نیازهای فراوانِ انسان هایی که حول و حوش شما، زیر سقف شما و در کشور شما هستند، در دنیای اسلام هستند، روی کره خاک هستند.
همه این حاجات را در این شب های قدر، یکی یکی از خدای متعال بخواهید. 28 بهمن 1373
" شهادت امام علی ( ع ) " 1
سکوت می وزد و باد ها پریشانند
و در به در همه در کوچه های بارانند
شب است و تشنگی نخل ها نمی خوابند
یتیم های خدا هم گرسنه ی نانند
قنوت نافله ها هم ز درد می سوزند
به یاد مسجد و محراب نوحه می خوانند
هزار آدم آواره ی پشیمان گرد
دوباره منتظر سوره های انسانند
تمام کوفه پر از ردّ اشک های علیست
و چاه ها که پر از ناله های پنهانند
شکست فرق نماز خدا به شمشیری
به من نگو که دگر کوفیان مسلمانند!
هنوز خون سرش روی فرق محراب است
و جمع قبله نشینان هنوز گریانند
هنوز کوفه و شهر مدینه می گریند
و بین یک در و دیوار روضه میخوانند
" رحمان نوازنی "
" شعری به مناسبت رحلت امام خمینی ( ره ) " :
به پاس یک دل ابری، دو چشم بارانی
پر است خلوتم از یک حضور نورانی
کسی که وسعت او در جهان نمی گنجد
به خانه ی دل من، آمده است مهمانی!
غمی به قدمت تاریخ درد انسان داشت
دلی به وسعت جغرافیای انسانی
چه بود؟ صاعقه ای کز سر زمانه گذشت
و یا ز خواب جهان، یک عبور طوفانی
نشسته است به جانم، همیشه، تا هستم
غمش اصیل تر از یک نیاز روحانی
هنوز می شنود آن صدای محزون را
دلم به روشنی آیه های قرآنی
" فاطمه راکعی "
برای امام خمینی (ره) مقبره ای ساخته شده که ظلم به ساده زیستی ایشان است
عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس
به گزارش جام جم آنلاین ابوالفضل ابوترابی نماینده مردم نجف آباد افزود:افتخار ما این است که انقلاب توسط مستضعفین صورت گرفت ولی متاسفانه در ساخت زیارتگاه امام به ایشان ظلم شده و وقتی به زیارت قبر ایشان می رویم می بینیم که چقدرهزینه بیت المال صورت گرفته است.
وی تاکید کرد:حضرت امام در زمان حیات پر برکتشان حاضر نشدند حتی حسینه جماران که نصفش گچ کشیده شده بود درست شود چون بسیار ساده زیست بودند ایشان حتی در منزلی سکونت می کردند که هدیه بود و متعلق به بیت المال نبود اما الان برای ایشان مقبره ای ساخته شده که ظلم به ساده زیستی امام (ره) است.
اهمیت و جایگاه شب قدر
پرسش:
شب قدر یا «لیلهًْ القدر» چیست و چه وجوه تمایزی نسبت به شبهای دیگر
پاسخ:
وجه تسمیه «قدر»
«قدر» کلمه‌ای عربی به معنای اندازه، تقدیر و سرنوشت است. درباره اینکه چرا این شب را «قدر» نامیده‌اند، دلایلی ذکر شده است:
* عده‌ای می‌گویند: چون مقدرات انسان‌ها و اندازه و قدر رویدادهای سال، در این شب تعیین می‌شود، آن را شب قدر می‌نامند. (المیزان، ج20، ص 561)
* گروهی معتقدند اگر کسی این شب را احیا بدارد، صاحب قدر و منزلت می‌شود. (شب قدر در غزلیات، حافظ ص180)
* گروهی دیگر نیز می‌گویند: علت نامگذاری شرافت و قدر والای این شب است. (تفسیر نمونه، ج 27، ص188)
از شب قدر به نام‌های «لیلهًْ‌العظمه» و «لیلهًْ‌الشرف» نیز یاد شده است.
اهمیت شب قدر
شب قدر یا لیلهًْالقدر شب نزول قرآن و مقدر شدن امور یکساله انسانهاست. قرآن در سوره‌های قدر و دخان از این شب سخن گفته است. در قرآن و روایات ارزش شب قدر بیش از هزار ماه دانسته شده است. این شب بافضیلت‌ترین شب سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن، فرشتگان به زمین می‌آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه، مقدرات سال آینده بندگان را بر امام زمان(عج) عرضه میکنند.
زمان دقیق شب قدر، روشن نیست، ولی بر اساس بسیاری از روایات، در ماه رمضان واقع شده است و به احتمال زیاد یکی از شبهای 19، 21 و یا 23 این ماه است. شیعیان بر شب 23 رمضان و اهل سنت بر شب 27 رمضان تاکید بیشتری دارند.
شیعیان در این شبها با الگوگیری از معصومان(ع)، به شب‌زنده‌داری، خواندن قرآن، دعا و دیگر آیین‌ها و اعمال این شب می‌پردازند. ضربت خوردن و شهادت امام علی(ع) در این شبها نیز به اهمیت آن نزد شیعیان افزوده و سوگواری برای آن امام با آیین‌های شب قدر همراه شده است.
شب قدر برترین و مهمترین شب سال در فرهنگ اسلامی است. بنابر روایتی از پیامبر(ص)، شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچ‌یک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند. (تفسیر نمونه، ج 27، ص 190)
در قرآن کریم، سوره‌ای کامل به توصیف و ستایش شب قدر اختصاص یافته و بدین نام (سوره قدر) خوانده شده است. در این سوره، ارزش شب قدر بیشتر از هزار ماه دانسته شده است. آیات یکم تا ششم سوره دخان نیز به اهمیت و رخدادهای شب قدر می‌پردازد.
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که بهترین ماه، رمضان است و قلب ماه رمضان، شب قدر است. (تفسیر نورالثقلین، ج5، ص 918) همچنین از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند که شب قدر، سرور شب‌هاست. (بحارالانوار، ج40، ص54) بنابر منابع روایی و فقهی، روزهای قدر نیز همانند شبهای آن گرانقدر و بافضیلت‌اند. در برخی از روایات آمده است که فاطمه(س) سر شب قدر است. (بحارالانوار، ج25، ص97) و هر کس منزلت فاطمه(س) را درک کند، شب قدر را درک کرده است. وقوع برخی حوادث همانند شهادت امام علی(ع) در دهه سوم ماه رمضان، بر اهمیت این شبها، نزد شیعیان افزوده شده است و آنان در این شب در کنار اهتمام به اعمال مستحب مخصوص این شبها، برای آن امام نیز سوگواری میکنند.
نزول قرآن
آیه اول سوره قدر و آیه سوم سوره دخان، بیانگر نزول قرآن در شب قدر است. محمد عبده معتقد است آغاز نزول تدریجی قرآن در ماه رمضان بوده است؛ اما بیشتر مفسران معتقدند در این شب، قرآن به صورت یکباره از لوح محفوظ به بیت‌المعمور یا قلب پیامبر(ص) نازل شده که به آن، نزول دفعی یا نزول اجمالی قرآن می‌گویند.
تقدیر امور
امام باقر در توضیح آیه چهار سوره دخان می‌گوید هر ساله در این شب، تقدیر سال آینده هر انسانی نوشته می‌شود. بر همین اساس در برخی از روایات، شب قدر به عنوان ابتدای سال دانسته شده است.
علامه طباطبایی می‌گوید: مراد از قدر، تقدیر و اندازه‌گیری است و خداوند در این شب، اموری از قبیل زندگی، مرگ، روزی، سعادت و شقاوت انسان‌ها را مشخص می‌سازد. (المیزان، ج20، ص 561) بر پایه برخی از روایات، ولایت امام علی و سایر اهل بیت(ع) نیز در همین شب، مقدر و امضا گردیده است.
(معانی‌الاخبار، ص 315) ادامه دارد
استجابت دعاها با اعمال خاص شب قدر
رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: حضرت موسی(ع) به خداوند متعال چنین گفت:
گفت: خدایا! درختان و میوه‌های بهشتی می‌خواهم. فرمود: آن برای کسی است
گفت: خدایا! رهایی از‌آتش را می‌خواهم. فرمود: آن برای کسی است که در شب
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
1- اقبال الاعمال، ج 1، ص 345
بیمه یک ساله از عذاب
قال‌النبی(ص): «من احیا لیلهًْالقدر، حول عنه العذاب الی السنهًْ القابله»
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
1- بحارالانوار، ج 95، ص 145
تعیین سرنوشت در شب قدر و اختیار انسان
شب قدر، با توجه به آیه‌ای از سوره دخان[1] شب تفریق و جدایی امر خداوند است. یعنی امورات مخلوقات در آن شب اندازه‌گیری و از هم جدا می‌شوند.
در بعضی روایات از تفریق چنین یاد کرده است که خداوند در این شب، اموری از قبیل مرگ، رزق و روزی را به مدبّرات امر (اسرافیل، میکائیل، عزرائیل و جبرئیل ـ علیهم‌السلام) تسلیم و مقدّر می‌کند.[2] این تقدیر و اندازه‌گیری گرچه حتمی است، اما مانع از مشیّت خدا نمی‌شود. یعنی حتمیّت مقدرّات به آن معنا نیست که خداوند تبارک و تعالی به دست خود، دست مردم و مخلوقش را ببندد که نتوانند بر خلاف آن را بخواهند. اعمال و رفتار آدمی با قید اختیار آدمی نوشته می‌شوند. یعنی با توجه به اختیار در انجام آن، خداوند آنها را مقدّر می‌کند. روی این جهت است که در چنین شبی از مردم درخواست شده که آن را به دعا و مناجات و عبادت زنده نگه دارند و از خداوند طلب خیر و برکت کنند و تقرّب به سوی او جویند. این درخواست از مردم در جهت دعا و مناجات، در حقیقت یک نوع لطف، رحمت، عنایت و حکمت از طرف خداوند به بندگان است؛ زیرا، اگر مقدّرات هر چیز و هر کسی از قبل تعیین می‌شدند و اگر انسان قابلیت جبران و تغییر آن را نداشت و یا فرصتی برای او پیش نمی‌آمد که آن را تغییر دهد، یا راهی نبود که در رفع آن و یا تبدیل به احسن کردن آن، از خدا درخواست کند، در این صورت مسیر به اجبار و اکراه کشیده می‌شد. امّا طبق روایات با اینکه مقدّرات یک سال در یک شب معیّن می‌شود، ولی شخص می‌تواند خطاهای خود را جبران کند و با اعمال صالحه، بعضی از مقدّرات را تغییر دهد. چنانکه صدقه، احترام به والدین، صله رحم، کمک به فقرا، بسیاری از بلاها را رفع نموده وسیله وسعت روزی، طول عمر، و توفیق آداب نیکو می‌شود.
بنابراین، تقدیرات در یک شب نه قدرت مطلقه خدا را مقیّد می‌کند، نه مشیّت او را حتمی می‌سازد.[3] چون منافات ندارد که در شب قدر چیزی مقدّر بشود ولی در هنگام تحقّق و واقع شدن طور دیگر محقق و واقع بشود. زیرا در عین اینکه کیفیت موجود شدن و مقدّر یک امر، حتمی است اما دگرگونی در تقدیر امر مسلم دیگری است؛ مثل حوادث که در لوح محو و اثبات معیّن شده است ولی مشیت الهی بوسیلة عملکردهای انسان آن را تغییر می‌دهد.[4] چنانکه طول عمر انسان در لوح محفوظ برای هر کسی معیّن می‌باشد، امّا صدقه، احترام والدین، صله رحم آن را تغییر می‌دهد. اگر احترام، صدقه، صله رحم بود، از آن اندازه معین فراتر اگر نرود در همان اندازه می‌ماند و اگر نافرمانی باشد از آن هم کمتر می‌شود. پس تقدیر مقدرات در شب قدر، هیچگونه منافاتی با تلاش انسان در تغییر سرنوشت ندارد.
* مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم
پی‌نوشت‌ها:
[1] . دخان، 4.
[3].رعد، 39.
بهتان گناهی با عذاب بزرگ
بسیاری از گناهان کبیره که وعده عذاب دوزخ درباره آنها وارد شده، مربوط یا مرتبط با گناهان زبان است. از جمله اینها می‌توان به دروغ، تهمت، غیبت، قذف، شهادت دروغ، افشای اسرار امنیتی، شایعه پراکنی لرزه افکن در اجتماع و مانند اینها اشاره کرد.
بهتان از مصادیق گناه کبیره تهمت است. البته تهمت دارای اشکال و مراتب متعدد است که از ضعیف تا شدید درجه‌بندی می‌شود.
واژه بهتان از ریشه عربی بهت است. بهت حالت نفسانی و انفعالی در انسان است که در ارتباط با کنش‌های قولی یا فعلی به شکل انفعال و واکنش در نفس پدیدار شده و در ظاهرآدمی نمود پیدا می‌کند.
وقتی انسان سخن یا رفتار دور از انتظاری را می‌شنود یا می‌بیند، از شگفتی، دچار حیرت و سرگردانی می‌شود و حالت طبیعی و تعادل خود را از دست می‌دهد؛ زیرا هیچ آمادگی نسبت به این رفتار را نداشته و خود را برای آن آماده نساخته است.
در قرآن کریم واکنش نمرود در برابر استدلال عقلی و برهانی حضرت ابراهیم(ع) به عنوان بهت تعبیر شده و خدا در تحلیل این واکنش میفرماید: قَالَ إِبْرَاهِیمُ فَإِنَّ اللَهَ یَأْتِی بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِی کَفَرَ وَاللهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ؛ ابراهیم گفت: مسلماً خدا خورشید را از مشرق بیرون مى آورد، تو آن را از مغرب برآور! پس آنکه کافر شده بود، متحیر و مبهوت شد و خدا گروه ستمگر را هدایت نمی‌کند. (بقره، آیه 258)
خدا در آیه 40 سوره انبیاء به این حالت بهت اشاره می‌کند که به سبب وقوع ناگهانی و دور انتظار به آدمی در هنگام قیامت رخ می‌دهد. البته این حالت در قیامت برای کسانی است که ایمان به آخرت نداشته و تنها معتقد به دنیا هستند.
خدا میفرماید : بَلْ تَأْتِیهِم بَغْتَهًْ فَتَبْهَتُهُمْ فَلَا یَسْتَطِیعُونَ رَدَّهَا وَلَا هُمْ یُنظَرُونَ؛ بلکه ناگهان به آنان مى‌رسد، پس چنان مبهوتشان مى‌کند که نه قدرت دارند آن را بازگردانند و نه برای به تأخیر افتادنش مهلت مى‌یابند.
پس آمدن ناگهانی قیامت برای کافرانی که انتظار آمدن آن را ندارند، به عنوان بهت معرفی شده است.
بهتان شاکله شخصیت آدمی را فرو می‌ریزد و چیزی برای شخصیت او باقی نمی‌گذارد.
در حقیقت بهتان تهمتی بنیان‌کن و بسیار مخرب است و آدمی را در بهت و حیرت فرو‌می‌برد، به‌گونه‌ای که متهم یا شنونده نمی‌تواند واکنش منطقی و طبیعی از خود بروز دهد؛ زیرا آمادگی شنیدن چنین سخنی را نداشت.
خدا در آیه 12 سوره ممتحنه از زنا به‌عنوان بهتان یاد کرده است از زنان می‌خواهد از زنا که ایجاد کاری ناحق و باطل است دست بردارند، زیرا خدا در آیه، بهتان را به افترا ربط داده است. افترا از ریشه فری به معنی خلق و ایجاد چیز باطل و ناحق است. این جمله قرآن در قالب کنایه از زنان خواسته تا زنا نکنند و در عمل باطلی را ایجاد کنند، لذا از این آیه استفاده می‌شود زنا از مصادیق بهتان است. همچنین از قرآن برمی‌آید خود افراد می‌توانند رفتار بهتان‌آوری داشته باشند.
آیه 16 سوره نور نیز از ارتباط مرد و زن نامحرم به عنوان بهتان یاد کرده و از اینکه به زن شوهردار رابطه جنسی نامشروعی به صرف دیدن یا شنیدن خبری نسبت داده شود بر حذر داشته است. خدا میفرماید : وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا یَکُونُ لَنَا أَن نَّتَکَلَّمَ بِهذاَ سُبْحَانَکَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِیمٌ؛ و چرا وقتی که آن را شنیدید نگفتید : ما را نسزد [و هیچ جایز نیست] که به این بهتان بزرگ زبان بگشاییم ، شگفتا! این بهتانی بزرگ است. (نور ،آیه 16)
همچنین خدا در آیه 20 سوره نساء از بهتان زنا به همسر برای عدم پرداخت مهریه باز می‌دارد و در آیه 112 همین سوره از اینکه شخص گناه و خطای خود را به دیگری نسبت دهد به عنوان بهتان یاد می‌کند و حتی در آیه 156 از بهتان نسبت زنا به دوشیزه مکرم حضرت مریم (س) از سوی یهودیان را به عنوان یکی از عوامل کفر ایشان دانسته است. این بدان معنی است که برخی از بهتان‌ها می‌تواند انسان را از ایمان به کفر بکشاند و عذاب دائم دوزخ را موجب شود؛ زیرا اگر برخی از بهتان‌ها موجب عذاب موقت دوزخ می‌شود، برخی از آنها چنان بزرگ است که انسان را از اسلام و ایمان به کفر و کافری و خلود در دوزخ به عنوان کافر می‌کشاند. از این رو از بهتان به آن حضرت با صفت عظیم یاد شده است. بر این اساس بهتان به معصوم(ع) موجب خروج از اسلام و ایمان است.
از نظر آموزه‌های قرآنی، بهتان به مؤمنان و نسبت‌های دروغ به ایشان و کاری که نکرده‌اند، به معنای به عهده گرفتن بهتان دانسته شده است. (احزاب، آیه 58)
در این آیه این گونه سخن گفتن و نسبت دروغ دادن به عنوان یکی از مصادیق اذیت و آزار مؤمنان و گناه بزرگ دانسته و از آن نهی شده است. از نظر آموزه‌های قرآنی چنین افرادی به سبب اذیت مؤمنان در دنیا و آخرت ملعون خدا و رانده از درگاه خداوند و گرفتار دوزخ و خواری می‌شوند.
به هر حال بهتان گناهی بزرگ است که موجب عذاب دوزخ به شکل موقت یا دائم خواهد شد.
حرکت در کجراهه و به تکامل نرسیدن
در حدیث قدسی خداوند متعال به حضرت داود(ع) وحی نمود: ای داود!
1- بحارالانوار، ج 75، ص 453
وجوه متمایز روزه
قال الله عزوجل: «الصوم لی و انا اجزی به وللصائم فرحتان: حین یفطر و حین
پیامبرگرامی اسلام در یک حدیث قدسی می‌فرمایند: خداوند عزوجل فرمود:
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
1- وسایل‌الشیعه، ج10، ص 400