اشعار و متون ادبی

نظم و نثر ادبی

اشعار و متون ادبی

نظم و نثر ادبی

" امام زمان(عج) در کجا زندگی می کنند؟ آیا ایشان همسر و فرزند نیز دارند؟ " :

محل زندگى امام زمان از آنجایى که حضرت در پس پرده غیبت زندگى مى کنند و لازمه

غیبت نیز پنهان زیستى کامل است ، به همین جهت هیچ خبرى از محل زندگى ایشان

وجود ندارد و نباید هم در این زمینه خبرى وجود داشته باشد زیرا مخالف با حکمت

غیبت و خطرى بزرگ براى وجود نازنین ایشان است .

پس نمى‌توان محل خاصى براى آن حضرت در نظر گرفت و منطقه و شهرى را به عنوان

محل سکونت او معرّفى کرد .

اصولاً « پنهان زیستى امام » ایجاب مى‌کند که مسکن و مکان زندگى او ، کاملاً مخفى و

ناشناخته بماند . سدیر صیرفى از امام صادق « ع » روایت مى‌کند : « صاحب الامر » از

این جهت با یوسف « ع » شباهت دارد که برادران یوسف - با اینکه عاقل و دانا بودند

و قبلاً هم با وى معاشرت داشتند - وقتى پیش او رفتند تا خودش را معرفى نکرد او را

نشناختند و با اینکه بین او و یعقوب « ع » ، بیش از هیجده روز راه فاصله نبود ،

یعقوب از وى اطلاعى نداشت .

پس چرا این مردم انکار مى‌کنند که خداوند همین عمل را نسبت به حجّت خویش

صاحب الامر نیز انجام دهد ؟ او نیز در بین مردم تردّد مى‌کند و در بازار ایشان راه

مى‌رود و بر فرش‌هاى آنان قدم مى‌گذارد ولى ( مردم ) او را نمى‌شناسند و به همین

وضع زندگى مى‌کند تا هنگامى که خداوند به او اذن معرّفى به مردم را بدهد »

. آن حضرت براى انجام وظایف و تکالیف خود از مکانى به مکان دیگر مى‌رود و بر اساس حکایات معتبره در شهرها و اماکن مختلفى دیده شده است . مدینه ، مکه ، نجف ، کوفه ، کربلا ، کاظمین ، سامرا ، مشهد و قم ، از جمله آن است . و در بعضى از زمان‌ها و مناسبت‌ها در مکانى مقدس حضور دارد . در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‌شود : مکان‌هاى خاصى . 1 مدینه و پیرامون آن ( رضوى ) امام باقر « ع » مى‌فرماید : « ناچار براى صاحب الزمان ، عزلت و غیبتى است و طیبه ( مدینه ) خوب جایگاهى ( براى ایشان ) است »

. . 2 مکّه و اطراف آن ( ذى طوى ) از امام باقر « ع » نقل شده است : « یکون لصاحب هذا الامر غیبه فى بعض الشعاب ، ( و ) أومأ بیده الى ناحیه ذى طوى . . . »

« صاحب الامر در یکى از این درّه‌ها غیبتى خواهد داشت ، سپس با دستش به بخشى از ذى طوى اشاره کرد » . در دعاى ندبه مى‌خوانیم : « لیت شعرى این استقرّت بک النوى بل اىّ ارض تُقِلّکَ اَو ثرى أ برضوى اَو غیرها ام ذى طوى »

« اى کاش مى‌دانستم که در کدامین زمین قرار دارى و کدام زمین یا خاک وجود نازنینت را بر خود حمل مى‌کند ؟ آیا در رضوى هستى یا در جاى دیگر ؟ آیا در ذى طوى هستى ؟ » . 3 حضور هر ساله در حج و عرفات از زمان‌ها و مکان‌هایى که امام در آن حضور مستمر و دائمى دارد ، موسم حج و روز عرفه و در سرزمین عرفات است امام صادق « ع » فرمود : « یفقد الناس امامهم یشهد الموسم فیراهم و لا یرونه »

« مردم امام زمان خود را نمى‌یابند ، او در موسم حج ( و در منا و عرفات ) شرکت مى‌کند و آنان را مى‌بیند ولى آنان او را نمى‌بینند » . امام رضا « ع » نیز مى‌فرماید : « اِنّه لَیَحضُرُ الموسِمَ فیقضى جمیع المناسک . . . »

« ( مهدى ) در موسم حج حاضر مى‌شود و همه اعمال را انجام مى‌دهد و در عرفه نیز وقوف مى‌کند و دعاى مؤمنان را آمین مى‌گوید » . محمد بن عثمان عمرى ، یکى از نائبان چهارگانه امام زمان ( عج ) مى‌گوید : « به خدا سوگند : صاحب الزمان در موسم حج ، همه ساله حضور مى‌یابد و مردم را مى‌بیند و مى‌شناسد . مردم ( هم ) او را مى‌بینند ، اما نمى‌شناسند »

. . 4 مسجد کوفه ، سهله ، کربلا و نجف ابو بصیر از امام صادق « ع » نقل مى‌کند : « گویا مى‌بینم که قائم ما با خانواده‌اش در مسجد سهله اقامت گزیده است »

. بر اساس حکایات معتبر ، ملاقات بزرگانى چون مقدس اردبیلى ، علامه بحرالعلوم ، شیخ محمد تقى آملى و . . . در مسجد سهله و کوفه صورت گرفته است

. از مجموع این روایات و حکایات معتبر ، برداشت مى‌شود که آن حضرت در شهرها و مناطق مختلف حضور دارد و محل زندگى ایشان ، جاى خاصى نیست . پس زندگى او به شیوه عادى و معمولى است زیرا این گونه زندگى ، حسّاسیت برانگیز نیست و براى آن حضرت نیز آسان‌تر و طبیعى‌تر است .

***

زن و قرزندان امام زمان یکى از مباحث پیرامون شخصیّت حضرت مهدى ( عج ) ، زندگى شخصى و خانوادگى آن حضرت است ، سخن از ازدواج یا عدم آن و داشتن فرزند و مکان زندگى و وضعیّت زندگى اولاد او و کیفیّت زندگى آن حضرت از بحثهاى جذّابى است که احیاناً در اذهان بسیارى از معتقدان به او ابهاماتى وجود دارد که معمولا با جوابهاى ضدّ و نقیضى نیز مواجه مى‌شوند .

اساساً غیبت طولانى آن حضرت از نگاه زندگانى شخصى و خصوصى وى این سؤال را به وجود مى‌آورد که آیا در این مدّت ، حضرت مهدى ( علیه السلام ) ازدواج کرده است یا خیر ؟ در این باره دو نظریه وجود دارد که هر کدام شواهدى دارند . بر اساس قواعد کلى ، مى‌توان گفت : آن حضرت ازدواج نکرده و اشکالى هم نخواهد داشت زیرا آن حضرت هر چیزى را که با غیبت منافات داشته باشد ، انجام نمى‌دهد زیرا ازدواج با غیبت منافات داشته و مستلزم آشکار شدن وضعیت امام ( عج ) خواهد بود ازدواج با وجود غایب بودن آن حضرت ( با توجه به نظر مخفى شدن بدن او از دیده‌ها ) ، امکان ندارد و اگر بخواهد ظاهر شود و ازدواج کند ، این همان محذورى است که باید از آن دورى کند . . . اگر نظر دیگران ( پنهان بودن عنوان و شخصیّت امام ) ، را مورد توجه قرار دهیم ، باز مى‌گوییم که ازدواج آن حضرت با شخصیت واقعى خود ، امکان ندارد و منافى با اصل « غیبت » است ( 1 ) .

از طرف دیگر ، هیچ دلیل روشن و قطعى ، بر وجود زن و فرزند براى آن حضرت نیست چون مسئله غیبت ، مهم‌تر از ازدواج است و مى‌تواند براى مصلحت بالاتر ، مسئله مهم ( ازدواج ) را ترک کند و اهم را انجام دهد و عمل به سنت پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم مى‌تواند بعد از ظهور و قیام انجام گیرد و ایشان تشکیل خانواده دهد . بنابر قولى احتمال دارد ، ایشان در زمان غیبت صغرى ازدواج کرده باشد اما با آغاز غیبت کبرى به دلیل مصالح مهم‌تر ازدواج را ترک کرده باشد .

اما بعضى از شواهد ، دالّ بر وجود همسر و فرزند براى او است از جمله :

الف . قواعد کلى احکام کلى شریعت محمدى‌صلى الله علیه وآله ایجاب مى‌کند که حضرت بقیه اللَّه ( عج ) نیز مانند دیگر پیشوایان معصوم تشکیل خانواده داده و از سنت جدّ بزرگوارش حضرت محمدصلى الله علیه وآله پیروى کند . محدّث نورى مى‌گوید : « چگونه ترک خواهد نمود چنین سنت عظیمه جدّ بزرگوار خود را ، با آن همه ترغیب و تحریضى که در فعل آن و تهدید و تخویف که در ترک آن شده است ! سزاوارترین امت در اخذ به سنت پیامبرصلى الله علیه وآله ، امام هر عصر است و تاکنون کسى ترک آن را از خصایص آن جناب نشمرده است » ( 2 ) .

ب . روایات در کتاب الغیبه ، از مفضّل بن عمر از صادق‌علیه السلام نقل شده است : « لا یَطّلع على موضعه احَدٌ مِن وُلدِه و لا غیره » ( 3 ) « بر مکان ایشان هیچ کس ، حتى فرزندى از فرزندانش اطلاع ندارد » . سید بن طاووس در جمال الاسبوع مى‌گوید : « روایتى با سندهاى متصل یافتم که حضرت ولى عصر ( عج ) را اولاد بسیارى هست که در شهرهاى کرانه دریا حاکم و والى هستند و درنیکى و بزرگوارى ، در رأس نیکان روزگار و در قله صفات ابرار و اخیار هستند » ( 4 ) .

ابوبصیر از امام صادق‌علیه السلام نقل مى‌کند : « گویا مى‌بینم که قائم ما با خانواده‌اش در مسجد سهله اقامت گزیده است . ابوبصیر مى‌گوید : گفتم : فدایت شوم ! قائم همیشه در آن مسجد است ؟ فرمود : آرى » ( 5 ) . البته با بررسى‌هاى سندى و دلایل این روایات ، به طور قطع نمى‌توان وجود فرزند را براى آن حضرت اثبات کرد ( 6 ) . دو . دعاها ابن طاووس دعاى امام رضاعلیه السلام را در مورد حضرت مهدى ( عج ) چنین نقل کرده است : « اللهم صلّ على ولاه عهده و الائمّه من ولده » ( 7 ) .

همچنین از آن حضرت نقل شده که دعا مى‌فرمود : « اللهم اعطه فى نفسِه و اهله و ولده و ذُرّیته و امته و جمیع رعیّته ما تقرّبه عینه و تُسِرُّ به نفسه » ( 8 ) . در بخشى از صلواتى که از ناحیه مقدسه صادر شده ، آمده است : « و صلّ على ولیّک و ولات عهده و الأئمّه من ولده و مُدّ فى اَعمارهم و زد فى آجالِهم » ( 9 ) .

این ادعیه به صورت کلى وجود زن و فرزند را براى آن حضرت مطرح مى‌کنند اما درباره همین ادعیه و الفاظ آنها نیز بین علما اختلاف نظر هست براى مثال برخى دعاى امام رضاعلیه السلام « اللهم صلى على ولاه عهده و الائمّه من ولده » را چنین نقل کرده‌اند : « اللهم صل على ولاه عهده و الائمّه من بعده » .

سه . اسامى فرزندان امام روایت انبارى ، گویاى این مطلب است که آن حضرت فرزندانى دارد بدین ترتیب :

. 1 طاهر فرمان رواى یکى از جزایر ( واقع در دریاى مدیترانه ) ، به نام زاهره . 2 قاسم فرمان رواى جزیره رائقه . 3 ابراهیم ، حاکم شهر صافیه . 4 عبد الرحمان حاکم شهر طلوم . 5 هاشم حاکم شهر عناطیس داستان این شهر در بعضى از منابع ذکر شده است ( 10 ) ولى بى‌شباهت به افسانه نیست و مدرک معتبرى هم ندارد ( 11 ) . بر اساس روایتى نیز : « هر امام باید فرزند داشته باشد ، به جز حضرت مهدى ( عج ) که فرزند ندارد » ( 12 ) .

در این صورت ، عدم ازدواج آن حضرت ، مخالف سنت پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم نیست زیرا آن امام همام زندگى عادى و طبیعى مثل دیگران ندارد و پنهان زیستى ایشان نیز بر اساس دستور و مصلحت خداوندى است . افراد دیگرى نیز - همچون خضر و عیسى‌علیهم السلام - با اینکه زنده‌اند ، ازدواج نکرده و تشکیل خانواده نداده‌اند . نتیجه گیرى با توجّه به عمومات در استحباب ازدواج و مکروه بودن عزوبت و ترک آن در هر حالى و مانع نبودن فلسفه‌ى غیبت ، مى‌توان نتیجه گرفت که وى ازدواج کرده است و لازم نیست که این امر باعث افشاء سرّ آن حضرت شود و با فلسفه‌ى غیبت منافات داشته باشد ، بلکه همسر وى مى‌تواند زنى پاکدامن و خودساخته همچون یاران خاصّ و یا ابدال آن حضرت باشد و همچنین لازم نیست که این ازدواج ، از نوع دائم آن باشد ، بلکه با ازدواج موقّت ( غیر دائم ) نیز مى‌تواند به امر مستحب عمل کند ، همانطور که لازم نیست حتماً عمر همسر وى مانند عمر خود آن حضرت طولانى باشد .

از طرفى لازمه ازدواج ، داشتن فرزند هم نیست که سؤال شود فرزندانش در کجا زندگى مى‌کنند ؟ بلکه ممکن است ازدواج کرده باشد ولى داراى فرزند هم نباشد و نداشتن فرزند نیز براى آن حضرت نقص نیست ، چرا که وى مى‌تواند صاحب فرزند شود ، ولى به دلیل انجام مأموریت الهى و حفظ خود از شناسایى دیگران ، مى‌تواند با اختیار خود صاحب فرزند نشود . پس اگر چه دلیل محکم و قاطعى بر ازدواج آن حضرت در اختیار نداریم ، ولى مانعى هم براى ازدواج نمى‌بینیم ، لذا با شواهد و قرائن و عمومات ادلّه استحباب ازدواج مى‌توانیم معقتد شویم که آن حضرت ازدواج کرده است .

براى مطالعه بیشتر

. ک : ( مهدویت ( پیش از ظهور ) ، رحیم کارگر ، نشر معارف

1 ) محمد صدر ، تاریخ غیبت کبرى ، ص 80 و2 . 81 )

نجم الثاقب ، ص 3 . 224 )

الغیبه ، ص 4 . 102 )

جمال الاسبوع ، ص 5 . 512 )

اثبات الهداه ، ج 3 ، ص 583 ، ح 6 . 776 ) براى مطالعه درباره این روایات .

ک : حبیب اللَّه ظاهرى ، سیماى آفتاب , ص 495 و 7 . 496 )

جمال الاسبوع ، ص 8 . 51 )

بحار الانوار ، ج 95 ، ص 9 . 232 ) کتاب الغیبه ، ص 107

بحار الانوار ، ج 52 ، ص 10 . 22 ) .

ک : نجم الثاقب ، ص 220 - 222 بحار الانوار ، ج 53 ، ص 213 - 11 . 221 ) .