در
فرهنگ اسلام «بعضی اعداد» چه اعداد زمانی مانند «شب های ده گانه» و چه
اعداد غیر زمانی مانند «پاداش ده برابر»[2] از احترام و معنای خاصی
برخوردارند. به عنوان مثال «اربعین»، یعنی چهل، عدد ویژه ای است و در عرصه
های گوناگون، پیام و معنای خاصی پیدا می کند. همچنین است عدد پنج، مانند
پنج تن آل عبا در حدیث کساء[3]، و عدد دوازده مانند دوازده امام معصوم ـ
علیهم السلام ـ و عدد چهارده معصوم ـ علیهم السلام ـ، عدد هفتاد و دو مانند
هفتاد و دو شهید کربلا و غیره.
اما
درباره سورة فجر و معنای دو آیة اول آن: پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ
فرمود: «هر کس سورة فجر را در شب های ده گانه قرائت و تلاوت کند، مورد
آمرزش خداوند قرار می گیرد.» از امام صادق ـ علیه السلام ـ هم روایت شده که
امام ـ علیه السلام ـ فرمود: «سورة فجر را در نمازهای واجب و نمازهای
مستحبی قرائت کنید. چون سوره، سورة حسین ـ علیه السلام ـ نام دارد و هر کس
آن را قرائت کند، روز قیامت با حسین ـ علیه السلام ـ در بهشت هم درجه خواهد
شد... »[4] «والفجر»، یعنی «قسم به سپیده دم» (و سوگند به صبح صادق) که
زمان بسیار بابرکت است و به گفتة استاد حسن زادة آملی در الهی نامه، انسان
سرش را از دست بدهد، ولی سحر را از دست ندهد. آری خداوند شکافندة پردة سیاه
شب است و به آن سوگند یاد می کند.[5] «ولیال عشر»، یعنی سوگند به شب های
ده گانه. اما از این که شب های ده گانه چه زمانی است و اشاره به چیست
مفسران نظرات گوناگون دارند:
1.
برخی از مفسران گفته اند: مراد از شب های ده گاه در این آیه، شب های ده
گانة اول ماه ذی الحجه می باشد که ایام بابرکت حج و آشتی با خداست.[6]
2.
برخی از مفسران گفته اند: مراد از شب های ده گانه در این آیه، شب های ده
گانة آخر ماه رمضان است که شب های قدر را باید در آن زمان جستجو کرد.[7]
3.
برخی از مفسران نیز، شب های ده گانه در آیه یاد شده را به شب های ده گانة
اول محرم الحرام تفسیر کرده اند که عاشورای حسینی را در آن ایام باید درک
کرد.[8]
4.
برخی از مفسران در راستای روایات بطون قرآن، فجر را وجود امام زمان (عج)
دانسته و «لیال عشر» را به ده امام قبل از او و کلمة شفع آیة سوم این سوره
را پیرامون شخصیت امام علی ـ علیه السلام ـ و فاطمة زهرا ـ سلام الله
علیها ـ تفسیر کرده اند.[9]
5.
برخی از مفسران گفته اند: مراد از شب های ده گانه، همان ده شبی است[10] که
بر وعدة حضرت موسی ـ علیه السلام ـ در طور سینا افزوده شد.[11]
نظرات
دیگر نیز در این راستا مطرح است که از ذکر آن صرف نظر می شود. آنچه به
عنوان چکیده بحث و دست آورد آن قابل بیان است این است که:
1. قول معروف و مشهور در این راستا، همان است که مراد از شب های ده گانه در این آیه، شب های ده گانة اول ذی الحجه می باشد.
2.
نکتة دیگر که قابل بیان است این که: چون قرآن شریف دارای بطون و لایه های
متعدد و متنوع است، همة این اقوال قابل جمع و قابل تفسیر است و هیچ منافاتی
در بین این نظرها وجود ندارد، چرا؟ چون همیشه سوگند پیرامون امور مهم یاد
می شود و همة این ایام مهم و بابرکت هستند.[12]
پی نوشت ها:
[1] . فجر/ 1 ـ 2.
[2] . انعام/160.
[3] . مفاتیح الجنان، حدیث کساء.
[4] . طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه، ج 10، ص 730.
[5] . مکارم شیرازی، ناصر، و دیگران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 26، ص 441.
[6] . همان.
[7] . همان.
[8] . همان.
[9] . همان.
[10] . اعراف/142.
[11] . تفسیر احسن الحدیث، ج 12، ص 213.
[12] . تفسیر نمونه، همان.
